معرفی اسناد هدایت طراحی شهری الگوی رشد هوشمند و کاربست آن در ایران

امروزه رشد روزافزون شهرنشینی و شهرگرایی مشکلات عدیده‌ای را برای شهرنشینان به همراه داشته است. همزمان با بروز این مشکلات، تفکر توسعه پایدار شهری و هماهنگ با آن رویکردهای خاصی همچون نوشهرگرایی و رشد هوشمند پدید آمد که با اصول مورد توجه خود به شهرها حیات تازه‌ای بخشیدند. رویکرد رشد هوشمند به عنوان رویکردی نوین در مباحث برنامه‌ریزی و طراحی شهری، با ارایه راهکارها و سیاست‌هایی سعی در خلق فضاهای مطلوب شهری و رسیدن به حداکثر کیفیت‌های شهری دارد. رشد هوشمند را می‌توان ناظر بر طراحی منطقه‌ای، طراحی شهری، طراحی فیزیکی، معماری، طراحی منظر و طراحی محیطی دانست که نشان‌دهندة تأثیرگذاری آن در آینده اجتماعات انسانی است. در شرایطی که مسایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بسیار حیاتی و مورد توجه بودند این جنبش توجه خود را معطوف به طراحی کرد با این عقیده که طراحی می‌تواند نقش مهمی در حل کردن مسایلی داشته باشد که دولت نمی‌تواند تنها با پول و برنامه آنها را حل کند. در کشور ایران در چند سال اخیر توجه به برنامه‌ریزی طراحی‌محور در فرایند تهیه طرح‌های توسعه شهری از جمله طرح‌های ساختاری-راهبردی و طرح توسعه راهبردی شهری مطرح شده است. با این وجود ضرورت به کارگیری و کاربست اسناد هدایت طراحی شهری مکان‌محور در فرایند تهیه و اجرای این طرح‌ها و توجه به هر دو بعد فرم و عملکرد در جهت بازگردانیدن حیات شهری به پهنه‌های شهری احساس می‌شود. هدف از تدوین این مقاله بازشناسی رسالت رویکرد رشد هوشمند در طراحی شهری، معرفی اسناد هدایت طراحی شهری این رویکرد و بیان ویژگی‌ها و ساختار هریک از آنها و چگونگی کاربست این اسناد در طرح‌های توسعه شهری ایران ‌است. بدین منظور این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و استدلالی به کنکاش پیرامون اسناد هدایت طراحی شهری رشد هوشمند و تبیین آنها و از سوی دیگر بررسی اسناد هدایت طرح‌های توسعه شهری در ایران و ارایه پیشنهاداتی جهت استفاده از این الگو در ایران پرداخته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد‌، این اسناد عموماً به منظور تسهیل برنامه‌ریزی و طراحی جامعه شهری یا هرگونه دسته‌بندی فضا، بنا، خیابان تدوین‌شده و وسیله‌ای برای رسیدن به کنترل مناسب توسعه شهری پایدار و طراحی شهری فشرده با حداکثر کیفیت محیط شهری هستند. از آنجایی که الگوی رشد هوشمند اصول و راهکارهایی را در سطوح مختلف جغرافیایی (منطقه، محله-واحد همسایگی و بلوک شهری- خیابان و ساختمان) پیشنهاد می‌دهد‌، می‌توان نتیجه گرفت اسناد هدایتگر این رویکرد اسناد   "مکان‌محور" است. استفاده از این اسناد در طرح‌های توسعه شهری ایران می‌تواند زمینه را برای تحقق چشم‌انداز توسعه شهری پایدار شهرها از یکسو و توجه به هر دو بعد فرم و عملکرد در تمامی اجزاء کالبدی شهرها محقق ‌کند.